पावसाळ्यात शेळ्यांमध्ये विविध संसर्गजन्य रोगाचा प्रादुर्भाव दिसून येतो. त्यामुळे शेळ्या अशक्त होतात किंवा दगावतात अाणि मोठे अार्थिक नुकसान सोसावे लागते. गोठ्यातील स्वचछता, वेळीच प्रतिबंधात्मक उपाययोजना अाणि योग्य उपचार केल्यास घातक अाजारावर नियंत्रण मिळवणे शक्य होते अाणि होणारे नुकसान टाळता येते.
१. फाशी
शेळ्यांमध्ये कधीकधी हा आजार आढळतो. हा रोग विशिष्ट्य क्षेत्रापुरता मर्यादित असून अतितीव्र स्वरूपाच्या आजारात शेळ्या कोणतेही लक्षण न दाखवता दगावतात आणि नाकातून फेसयुक्त काळ्या रंगाचा रक्तस्राव झालेला दिसतो. मृत शेळीच्या गुदद्वारातून रक्तस्राव झालेला दिसतो. तीव्र स्वरूपाच्या आजारात शेळ्यांना अतिउच्च ताप येतो. श्वास घेण्यास त्रास होतो आणि हगवणीमुळे अशक्तपणा येतो.
रोगप्रसार
- या जीवाणूचे स्पोअर मातीमध्ये वर्षानुवर्षे सुप्तावस्थेत असून, चारा पाण्याशी संपर्क झाल्यास रोगप्रसार होतो.
- मांस खाणारे कुत्रे, पक्षी ई. पासून रोगप्रसार होतो.
- जीवाणू संसर्ग झालेले हाड, चूर्ण, हाडाचे तुकडे, केस, लोकर, खाद्य किंवा कुरण हे घटक रोगाच्या प्रसारास कारणीभूत ठरतात.
लक्षणे
- पोटात वायू तयार होऊन पोट फुगते.
- नाका-तोंडातून तसेच गुदद्वारातून बाहेर आलेले रक्त गोठत नाही.
- त्वचेच्या खाली निळे नरम जेलीसारखे स्राव जमलेले असतात.
- प्लीहाला सूज येऊन सामान्य आकार २ ते ३ पट वाढतो. यकृत व मूत्रपिंड रक्त संचय वाढून भरलेले दिसते.
निदान
- रक्ताचे काचपट्टी परीक्षण करावे.
- प्रयोगशाळेत जीवाणू वाढ व परीक्षण करावे.
- सेरॉलॉजीकल अँसकोलीस चाचणी करावी.
उपचार
- सुरवातीला उपचार केल्यास प्रतिसाद थोडाफार चांगला मिळतो.
- पेनिसिलीन किंवा स्ट्रेप्टोमायसीनकिंवा स्ट्रेप्टोपेनिसिलीन किंवा ऑक्सिटेट्रा सायकलीन, इरीथ्रोमायसीन किंवा सलफोनामाइडचे इंजेक्शन पशुतज्ज्ञांच्या सल्ल्याने द्यावे.
२. घटसर्प
शेळ्या व मेंढ्यांना हा रोग जिवाणूमुळे होतो. या रोगाचा प्रादुर्भाव साधारणतः शेळ्या व मेंढ्यांवर ताण पडल्यामुळे, बदललेल्या हवामानामुळे, अशुद्ध पाणी-चारा यांद्वारे शरीरात प्रवेश झाल्यामुळे होतो.
लक्षणे
- शेळ्या सुस्त होतात. १०४ ते १०७ अांश फॅरनहाईटपर्यंत ताप येतो. डोळे लाल होऊन पाणी गळते.
- नाकातोंडातून स्राव वाहतो. गळ्यावर व मानेखाली सूज येते. फुफ्फुसाचा दाह होऊन जनावरे मरतात.
उपचार
- गाभण शेळ्यांमध्ये गर्भपात होण्याची दाट शक्यता असते. अशा वेळी आजारी शेळ्या वेगळ्या बांधाव्यात, नाकातील स्राव पुसून टाकावा.
- लागण झालेल्या जनावरांना पशुवैद्यकाच्या सल्ल्याने सल्फोमेझाथीन, टेट्रासायकलीन, स्ट्रेप्टोपेनिसिलीन ही औषधे द्यावीत.
संपर्क ः टी. डी. साबळे, ९९२१४९३७६४
(श्रमशक्ती कृषी महाविद्यालय, मालदाड, संगमनेर, जि. नगर)
पावसाळ्यात शेळ्यांमध्ये विविध संसर्गजन्य रोगाचा प्रादुर्भाव दिसून येतो. त्यामुळे शेळ्या अशक्त होतात किंवा दगावतात अाणि मोठे अार्थिक नुकसान सोसावे लागते. गोठ्यातील स्वचछता, वेळीच प्रतिबंधात्मक उपाययोजना अाणि योग्य उपचार केल्यास घातक अाजारावर नियंत्रण मिळवणे शक्य होते अाणि होणारे नुकसान टाळता येते.
१. फाशी
शेळ्यांमध्ये कधीकधी हा आजार आढळतो. हा रोग विशिष्ट्य क्षेत्रापुरता मर्यादित असून अतितीव्र स्वरूपाच्या आजारात शेळ्या कोणतेही लक्षण न दाखवता दगावतात आणि नाकातून फेसयुक्त काळ्या रंगाचा रक्तस्राव झालेला दिसतो. मृत शेळीच्या गुदद्वारातून रक्तस्राव झालेला दिसतो. तीव्र स्वरूपाच्या आजारात शेळ्यांना अतिउच्च ताप येतो. श्वास घेण्यास त्रास होतो आणि हगवणीमुळे अशक्तपणा येतो.
रोगप्रसार
- या जीवाणूचे स्पोअर मातीमध्ये वर्षानुवर्षे सुप्तावस्थेत असून, चारा पाण्याशी संपर्क झाल्यास रोगप्रसार होतो.
- मांस खाणारे कुत्रे, पक्षी ई. पासून रोगप्रसार होतो.
- जीवाणू संसर्ग झालेले हाड, चूर्ण, हाडाचे तुकडे, केस, लोकर, खाद्य किंवा कुरण हे घटक रोगाच्या प्रसारास कारणीभूत ठरतात.
लक्षणे
- पोटात वायू तयार होऊन पोट फुगते.
- नाका-तोंडातून तसेच गुदद्वारातून बाहेर आलेले रक्त गोठत नाही.
- त्वचेच्या खाली निळे नरम जेलीसारखे स्राव जमलेले असतात.
- प्लीहाला सूज येऊन सामान्य आकार २ ते ३ पट वाढतो. यकृत व मूत्रपिंड रक्त संचय वाढून भरलेले दिसते.
निदान
- रक्ताचे काचपट्टी परीक्षण करावे.
- प्रयोगशाळेत जीवाणू वाढ व परीक्षण करावे.
- सेरॉलॉजीकल अँसकोलीस चाचणी करावी.
उपचार
- सुरवातीला उपचार केल्यास प्रतिसाद थोडाफार चांगला मिळतो.
- पेनिसिलीन किंवा स्ट्रेप्टोमायसीनकिंवा स्ट्रेप्टोपेनिसिलीन किंवा ऑक्सिटेट्रा सायकलीन, इरीथ्रोमायसीन किंवा सलफोनामाइडचे इंजेक्शन पशुतज्ज्ञांच्या सल्ल्याने द्यावे.
२. घटसर्प
शेळ्या व मेंढ्यांना हा रोग जिवाणूमुळे होतो. या रोगाचा प्रादुर्भाव साधारणतः शेळ्या व मेंढ्यांवर ताण पडल्यामुळे, बदललेल्या हवामानामुळे, अशुद्ध पाणी-चारा यांद्वारे शरीरात प्रवेश झाल्यामुळे होतो.
लक्षणे
- शेळ्या सुस्त होतात. १०४ ते १०७ अांश फॅरनहाईटपर्यंत ताप येतो. डोळे लाल होऊन पाणी गळते.
- नाकातोंडातून स्राव वाहतो. गळ्यावर व मानेखाली सूज येते. फुफ्फुसाचा दाह होऊन जनावरे मरतात.
उपचार
- गाभण शेळ्यांमध्ये गर्भपात होण्याची दाट शक्यता असते. अशा वेळी आजारी शेळ्या वेगळ्या बांधाव्यात, नाकातील स्राव पुसून टाकावा.
- लागण झालेल्या जनावरांना पशुवैद्यकाच्या सल्ल्याने सल्फोमेझाथीन, टेट्रासायकलीन, स्ट्रेप्टोपेनिसिलीन ही औषधे द्यावीत.
संपर्क ः टी. डी. साबळे, ९९२१४९३७६४
(श्रमशक्ती कृषी महाविद्यालय, मालदाड, संगमनेर, जि. नगर)
0 comments:
Post a Comment