शेळ्या व मेंढ्यांना वजनवाढीस हिवाळा हा काळ योग्य आहे, यासाठी त्यांचा आहार जास्त ऊर्जा पुरविणारा असावा जेणेकरून त्यांना ऊर्जेची कमतरता भासणार नाही. या काळात शेळ्या - मेंढ्यांची वाढ चांगली होत असते आणि वजनवाढीसाठी हा उत्तम ऋतू आहे, कारण हिवाळ्यात ऊर्जा कायम ठेवण्यासाठी त्यांचा खुराक वाढतो व त्याचा सकारात्मक परिणाम वजनवाढीवर दिसून येतो. परंतु, जर कमी होणाऱ्या तापमानाकडे लक्ष दिले नाही, तर शेळ्यांमध्ये मरतुकीचे प्रमाण वाढू शकते. नोव्हेंबर ते जानेवारी या काळात शेळ्यांचे विण्याचे प्रमाण जास्त असते, त्यामुळे करडांची संख्या या काळात वाढू शकते. कमी तापमानात करडे दगावण्याची शक्यता जास्त असते. थंडीमुळे करडांना सर्दी, निमोनिया यासारखे आजार होण्याची शक्यता असते. त्यामुळे हिवाळ्यात करडांकडे जास्त लक्ष देण्याची गरज असते.
कमी तापमानात शेळ्या -मेंढ्यांची काळजी
- हिवाळ्यात सापेक्ष आर्द्रतेचे प्रमाण कमी असल्यामुळे गोठ्यामध्ये ओलावा जास्त वेळ टिकून राहतो आणि तापमान कमी होते. गोठ्यातील जमीन थंड पडते म्हणून गोठा कोरडा व स्वच्छ ठेवावा जेणेकरून गोठ्यातील तापमान कमी होणार नाही. गोठ्यातील जमिनीत चुनखडीचा किंवा मुरुमाचा वापर केल्यास ओलसरपणा कमी होतो आणि जमिनीचे तापमान कमी करण्यास प्रतिबंध करता येतो.
- शेळ्या व मेंढ्या जेव्हा ओल्या जमिनीच्या संपर्कात येतात तेव्हा त्यांच्या शरीराची कातडी बाह्य तापमानानुसार स्वतःचे तापमान बदलते व त्यामुळे शरीराचे काही अवयव जसे की पायांचे खूर किंवा कान यात रक्तप्रवाहाला अडचण येऊ शकते .
- गोठा नेहमी पूर्व पश्चिम दिशाला असावा. जेणेकरून सूर्यप्रकाश आत येण्यास मदत होईल व हिवाळ्यात किंवा पावसाळ्यात तापमान कमी झाल्यावर तापमानाच्या समस्या उद्भवणार नाहीत.
- थंडीमध्ये रोग लवकर पसरतात कारण आजाराचे जिवाणू व विषाणू थंड तापमानात जास्त वेळ टिकून राहतात, त्यामुळे गोठा जंतूनाशकाने आठवड्यातून २ ते ३ वेळा धुवून घ्यावा. शक्य असल्यास शेड गरम पाण्याने स्वच्छ करावे.
- दिवसा गोठ्याची दारे व खिडक्या खुली ठेवावीत जेणेकरून हवा खेळती राहील व रात्री गोणपाट किंवा पोते यांनी शेड नीट झाकावे जेणेकरून थंड हवा आत येण्यास प्रतिबंध होईल.
- जर शेळ्या- मेंढ्यांचे मुक्त संचार पद्धतीने संगोपन केले जात असेल तर, त्या ठिकाणी एका कोपऱ्यात एखादे बंदिस्त शेड जरूर बांधावे. जेणेकरून रात्रीच्या वेळी शेळ्या व मेंढ्या तेथे जाऊन बसतील व त्यांना थंडीपासून स्वतःचे संरक्षण करता येईल.
- करडांना शेडमध्ये खाली गवताचे किंवा गोणपाटाचे बेडींग द्यावे ज्यामुळे शरीरात उब टिकून राहील.
- गोठ्यामध्ये रात्रीच्या वेळी जास्त व्होल्टेज व प्रकाश देणारे विद्युत दिवे लावावेत. कारण असे बल्ब जास्त ऊर्जा निर्माण करतात व त्यामुळे वातावरणातील तापमान वाढते. बल्बची उंची जमिनीपासून ४ ते ५ फूट उंचीवर ठेवावी.
- बल्ब लावणे शक्य नसल्यास गोठ्यामध्ये शेकोटी पेटवावी व उब निर्माण करावी, परंतु त्याच्या धुराचा शेळ्यांना त्रास होणार नाही याकडे लक्ष द्यावे, कारण असा धूर श्वासात गेल्यास धोकादायक ठरतो व त्यामुळे न्यूमोनिया सारखे आजार देखील होऊ शकतात.
- निरोगी शेळ्यांपासून आजारी शेळ्यांना वेगळे करावे. कारण हिवाळ्यात रोग लगेच पसरतात व त्यामुळे मरतूक वाढते.
- शेळ्या व मेंढ्यांच्या वजनवाढीसाठी हा काळ योग्य असल्यामुळे शेळ्यांना वजनाच्या अर्धा टक्के किंवा १०० ते २५० ग्रॅम खुराक देणे गरजेचे आहे.
- शेळ्यांना ओला व सुका चारा दोन्हीही देणे गरजेचे आहे. आहार नेहमी जास्त ऊर्जा निर्माण करणारा ठेवावा कारण थंडीत शरीराचे तापमान नियमित ठेवण्यासाठी जास्त ऊर्जेची गरज भासते.
- शेळ्यांना पिण्यासाठी कोमट व स्वच्छ पाणी द्यावे, कारण हिवाळ्यात शेळ्या जास्त पाणी पित नाहीत, त्यामुळे शरीरातील पाण्याचे प्रमाण कमी होऊ शकते म्हणून पाणी शक्यतो कोमट करूनच द्यावे.
- शेळ्या मेंढ्यांना आणि लहान करडांना सकाळच्यावेळी कोवळ्या उन्हात मोकळे सोडावे जेणेकरून त्यांना सूर्यप्रकाशातुन उब मिळेल.
ः निकिता सोनवणे, ९५५२८२०८२८
(पशुवैद्यकीय आणि पशुसंवर्धन विस्तार विभाग, मुंबई पशुवैद्यकीय महाविद्यालय, परळ, मुंबई)
शेळ्या व मेंढ्यांना वजनवाढीस हिवाळा हा काळ योग्य आहे, यासाठी त्यांचा आहार जास्त ऊर्जा पुरविणारा असावा जेणेकरून त्यांना ऊर्जेची कमतरता भासणार नाही. या काळात शेळ्या - मेंढ्यांची वाढ चांगली होत असते आणि वजनवाढीसाठी हा उत्तम ऋतू आहे, कारण हिवाळ्यात ऊर्जा कायम ठेवण्यासाठी त्यांचा खुराक वाढतो व त्याचा सकारात्मक परिणाम वजनवाढीवर दिसून येतो. परंतु, जर कमी होणाऱ्या तापमानाकडे लक्ष दिले नाही, तर शेळ्यांमध्ये मरतुकीचे प्रमाण वाढू शकते. नोव्हेंबर ते जानेवारी या काळात शेळ्यांचे विण्याचे प्रमाण जास्त असते, त्यामुळे करडांची संख्या या काळात वाढू शकते. कमी तापमानात करडे दगावण्याची शक्यता जास्त असते. थंडीमुळे करडांना सर्दी, निमोनिया यासारखे आजार होण्याची शक्यता असते. त्यामुळे हिवाळ्यात करडांकडे जास्त लक्ष देण्याची गरज असते.
कमी तापमानात शेळ्या -मेंढ्यांची काळजी
- हिवाळ्यात सापेक्ष आर्द्रतेचे प्रमाण कमी असल्यामुळे गोठ्यामध्ये ओलावा जास्त वेळ टिकून राहतो आणि तापमान कमी होते. गोठ्यातील जमीन थंड पडते म्हणून गोठा कोरडा व स्वच्छ ठेवावा जेणेकरून गोठ्यातील तापमान कमी होणार नाही. गोठ्यातील जमिनीत चुनखडीचा किंवा मुरुमाचा वापर केल्यास ओलसरपणा कमी होतो आणि जमिनीचे तापमान कमी करण्यास प्रतिबंध करता येतो.
- शेळ्या व मेंढ्या जेव्हा ओल्या जमिनीच्या संपर्कात येतात तेव्हा त्यांच्या शरीराची कातडी बाह्य तापमानानुसार स्वतःचे तापमान बदलते व त्यामुळे शरीराचे काही अवयव जसे की पायांचे खूर किंवा कान यात रक्तप्रवाहाला अडचण येऊ शकते .
- गोठा नेहमी पूर्व पश्चिम दिशाला असावा. जेणेकरून सूर्यप्रकाश आत येण्यास मदत होईल व हिवाळ्यात किंवा पावसाळ्यात तापमान कमी झाल्यावर तापमानाच्या समस्या उद्भवणार नाहीत.
- थंडीमध्ये रोग लवकर पसरतात कारण आजाराचे जिवाणू व विषाणू थंड तापमानात जास्त वेळ टिकून राहतात, त्यामुळे गोठा जंतूनाशकाने आठवड्यातून २ ते ३ वेळा धुवून घ्यावा. शक्य असल्यास शेड गरम पाण्याने स्वच्छ करावे.
- दिवसा गोठ्याची दारे व खिडक्या खुली ठेवावीत जेणेकरून हवा खेळती राहील व रात्री गोणपाट किंवा पोते यांनी शेड नीट झाकावे जेणेकरून थंड हवा आत येण्यास प्रतिबंध होईल.
- जर शेळ्या- मेंढ्यांचे मुक्त संचार पद्धतीने संगोपन केले जात असेल तर, त्या ठिकाणी एका कोपऱ्यात एखादे बंदिस्त शेड जरूर बांधावे. जेणेकरून रात्रीच्या वेळी शेळ्या व मेंढ्या तेथे जाऊन बसतील व त्यांना थंडीपासून स्वतःचे संरक्षण करता येईल.
- करडांना शेडमध्ये खाली गवताचे किंवा गोणपाटाचे बेडींग द्यावे ज्यामुळे शरीरात उब टिकून राहील.
- गोठ्यामध्ये रात्रीच्या वेळी जास्त व्होल्टेज व प्रकाश देणारे विद्युत दिवे लावावेत. कारण असे बल्ब जास्त ऊर्जा निर्माण करतात व त्यामुळे वातावरणातील तापमान वाढते. बल्बची उंची जमिनीपासून ४ ते ५ फूट उंचीवर ठेवावी.
- बल्ब लावणे शक्य नसल्यास गोठ्यामध्ये शेकोटी पेटवावी व उब निर्माण करावी, परंतु त्याच्या धुराचा शेळ्यांना त्रास होणार नाही याकडे लक्ष द्यावे, कारण असा धूर श्वासात गेल्यास धोकादायक ठरतो व त्यामुळे न्यूमोनिया सारखे आजार देखील होऊ शकतात.
- निरोगी शेळ्यांपासून आजारी शेळ्यांना वेगळे करावे. कारण हिवाळ्यात रोग लगेच पसरतात व त्यामुळे मरतूक वाढते.
- शेळ्या व मेंढ्यांच्या वजनवाढीसाठी हा काळ योग्य असल्यामुळे शेळ्यांना वजनाच्या अर्धा टक्के किंवा १०० ते २५० ग्रॅम खुराक देणे गरजेचे आहे.
- शेळ्यांना ओला व सुका चारा दोन्हीही देणे गरजेचे आहे. आहार नेहमी जास्त ऊर्जा निर्माण करणारा ठेवावा कारण थंडीत शरीराचे तापमान नियमित ठेवण्यासाठी जास्त ऊर्जेची गरज भासते.
- शेळ्यांना पिण्यासाठी कोमट व स्वच्छ पाणी द्यावे, कारण हिवाळ्यात शेळ्या जास्त पाणी पित नाहीत, त्यामुळे शरीरातील पाण्याचे प्रमाण कमी होऊ शकते म्हणून पाणी शक्यतो कोमट करूनच द्यावे.
- शेळ्या मेंढ्यांना आणि लहान करडांना सकाळच्यावेळी कोवळ्या उन्हात मोकळे सोडावे जेणेकरून त्यांना सूर्यप्रकाशातुन उब मिळेल.
ः निकिता सोनवणे, ९५५२८२०८२८
(पशुवैद्यकीय आणि पशुसंवर्धन विस्तार विभाग, मुंबई पशुवैद्यकीय महाविद्यालय, परळ, मुंबई)
0 comments:
Post a Comment