दुधामधून मिळणारे कॅल्शिअम हे हाडे व दात मजबूत करण्यासाठी मदत करते. सोडियम हे स्नायूंच्या बळकटीसाठी तसेच आंकुचन व प्रसरण कार्यात मदत करते.आहाराच्या दृष्टीने झिंक महत्त्वाचे आहे. हे फायदे लक्षात घेता दररोजच्या आहारात दुधाचा समावेश करावा.
खनिजे हा सेंद्रिय पदार्थ आहेत. दुधामध्ये खनिजांचे प्रमाण ०.७५ टक्के असते. त्यामध्ये मुख्यतः; कॅल्शिअम, फॉस्फरस, मॅग्नेशिअम, क्लोरीन, सल्फर, कोबाल्ट ही महत्त्वाची खनिजे असतात. याशिवाय दुधामध्ये झिंक, ब्रोमीन, सिलिकॉन, बोरॉन अल्प प्रमाणात आढळतात.
कॅल्शिअम
- दुधामध्ये कॅल्शिअमचे प्रमाण ०.१२ टक्के असते. हे कॅल्शिअम दुधामध्ये कॅल्शिअम केसिनेटच्या स्वरूपात आढळते. ताज्या दुधामध्ये कॅल्शिअम सायट्रेट हे खनिज आढळते.
महत्त्व
- कॅल्शिअम हे हाडे व दात मजबूत करण्यासाठी मदत करते.
- जखम भरण्यास व रक्त गोठण्यास मदत करते.
- हे विकारांच्या कार्याला उत्तेजन करते.
- शरीरातील द्रव्यरसाचा सामू स्थिर ठेवण्यास मदत करते.
फॉस्फरस
- दुधामध्ये फॉस्फरसचे प्रमाण ०.१५ टक्के एवढे असते. हे P२ O५ या स्वरूपात आढळते. फॉस्फरस हा प्रथिनांबरोबर आढळतो. पाण्यामध्ये तो द्रव्यरूप किंवा विद्राव्यरूपात आढळतो.
महत्त्व
- हाडे व दात मजबूत करण्याच्या कार्यात सहभागी.
- अप्रत्यक्षपणे चयापचय क्रियेत सक्रिय सहभागी.
सोडियम
- दुधामध्ये सोडियमचे प्रमाण ०.१५ टक्के एवढे असते. सोडियम क्लोराइड व सोडियम बायकार्बोनेट (खाण्याचा सोडा) या स्वरूपात आढळतो. राख पाण्यामध्ये विद्राव्य आहे.
महत्त्व
- स्नायूंच्या बळकटीसाठी तसेच आंकुचन व प्रसरण कार्यात मदत करते.
- सोडिअमची शरीरास कमतरता भासल्यास प्रथिनांची चयापचय क्रिया मंदावते.
पोटॅशिअम
- याचे दुधात प्रमाण ०.१५ टक्के एवढे असते. चिकामध्ये याचे प्रमाण जास्त असते.
महत्त्व
- प्राण्यांच्या शरीरात संवेदनक्षमता क्रियेत भाग घेतो.
- शरीरातील याच्या कमतरतेमुळे चयापचयाची क्रिया मंदावते.
फ्लोराइड
- दुधामध्ये फ्लोराइडचे प्रमाण ०.१८ टक्के एवढे असते. चिकामध्ये याचे प्रमाण जास्त असते. कासदाह झालेल्या जनावरांच्या दुधात फ्लोराइडचे प्रमाण जास्त असते. फ्लोराइडची राख पाण्यामध्ये द्राव्य आहे.
महत्त्व
- याच्या उपस्थितीत पेशी व द्राव्य यांचे संतुलन योग्य राखण्यास मदत होते.
- शरीरातील सामू योग्य प्रमाणात रहातो.
मॅग्नेशिअम
- दुधामध्ये मॅग्नेशिअमचे प्रमाण ०.१ टक्के एवढे असते.
महत्त्व
- हाडे, दात मजबूत बनवण्यासाठी कॅल्शिअम व फॉस्फरस सोबत काम करतो.
सल्फर (गंधक)
- दुधामध्ये सल्फरचे प्रमाण ०.०२९ टक्के असते. हाडांच्या लवचिकतेसाठी कार्य करतो.
इतर खनिजांचे प्रमाण
- दुधामध्ये ब्रोमीन, झिंक, कॉपर, कोबाल्ट इत्यादी खनिजे आढळतात. आहारामध्ये कोबाल्टचे प्रमाण कमी असेल तर भूक कमी लागते.
- आहाराच्या दृष्टिकोनातून झिंक महत्त्व आहे. अप्रत्यक्षपणे चयापचय क्रियेत भाग घेतो.
संपर्कः डॉ. संदीप रामोड ९८६०९११९३८
(पशुसंवर्धन व दुग्धशास्त्र विभाग, डॉ. बाळासाहेब सावंत कोकण कृषी विद्यापीठ, दापोली, जि. रत्नागिरी)
दुधामधून मिळणारे कॅल्शिअम हे हाडे व दात मजबूत करण्यासाठी मदत करते. सोडियम हे स्नायूंच्या बळकटीसाठी तसेच आंकुचन व प्रसरण कार्यात मदत करते.आहाराच्या दृष्टीने झिंक महत्त्वाचे आहे. हे फायदे लक्षात घेता दररोजच्या आहारात दुधाचा समावेश करावा.
खनिजे हा सेंद्रिय पदार्थ आहेत. दुधामध्ये खनिजांचे प्रमाण ०.७५ टक्के असते. त्यामध्ये मुख्यतः; कॅल्शिअम, फॉस्फरस, मॅग्नेशिअम, क्लोरीन, सल्फर, कोबाल्ट ही महत्त्वाची खनिजे असतात. याशिवाय दुधामध्ये झिंक, ब्रोमीन, सिलिकॉन, बोरॉन अल्प प्रमाणात आढळतात.
कॅल्शिअम
- दुधामध्ये कॅल्शिअमचे प्रमाण ०.१२ टक्के असते. हे कॅल्शिअम दुधामध्ये कॅल्शिअम केसिनेटच्या स्वरूपात आढळते. ताज्या दुधामध्ये कॅल्शिअम सायट्रेट हे खनिज आढळते.
महत्त्व
- कॅल्शिअम हे हाडे व दात मजबूत करण्यासाठी मदत करते.
- जखम भरण्यास व रक्त गोठण्यास मदत करते.
- हे विकारांच्या कार्याला उत्तेजन करते.
- शरीरातील द्रव्यरसाचा सामू स्थिर ठेवण्यास मदत करते.
फॉस्फरस
- दुधामध्ये फॉस्फरसचे प्रमाण ०.१५ टक्के एवढे असते. हे P२ O५ या स्वरूपात आढळते. फॉस्फरस हा प्रथिनांबरोबर आढळतो. पाण्यामध्ये तो द्रव्यरूप किंवा विद्राव्यरूपात आढळतो.
महत्त्व
- हाडे व दात मजबूत करण्याच्या कार्यात सहभागी.
- अप्रत्यक्षपणे चयापचय क्रियेत सक्रिय सहभागी.
सोडियम
- दुधामध्ये सोडियमचे प्रमाण ०.१५ टक्के एवढे असते. सोडियम क्लोराइड व सोडियम बायकार्बोनेट (खाण्याचा सोडा) या स्वरूपात आढळतो. राख पाण्यामध्ये विद्राव्य आहे.
महत्त्व
- स्नायूंच्या बळकटीसाठी तसेच आंकुचन व प्रसरण कार्यात मदत करते.
- सोडिअमची शरीरास कमतरता भासल्यास प्रथिनांची चयापचय क्रिया मंदावते.
पोटॅशिअम
- याचे दुधात प्रमाण ०.१५ टक्के एवढे असते. चिकामध्ये याचे प्रमाण जास्त असते.
महत्त्व
- प्राण्यांच्या शरीरात संवेदनक्षमता क्रियेत भाग घेतो.
- शरीरातील याच्या कमतरतेमुळे चयापचयाची क्रिया मंदावते.
फ्लोराइड
- दुधामध्ये फ्लोराइडचे प्रमाण ०.१८ टक्के एवढे असते. चिकामध्ये याचे प्रमाण जास्त असते. कासदाह झालेल्या जनावरांच्या दुधात फ्लोराइडचे प्रमाण जास्त असते. फ्लोराइडची राख पाण्यामध्ये द्राव्य आहे.
महत्त्व
- याच्या उपस्थितीत पेशी व द्राव्य यांचे संतुलन योग्य राखण्यास मदत होते.
- शरीरातील सामू योग्य प्रमाणात रहातो.
मॅग्नेशिअम
- दुधामध्ये मॅग्नेशिअमचे प्रमाण ०.१ टक्के एवढे असते.
महत्त्व
- हाडे, दात मजबूत बनवण्यासाठी कॅल्शिअम व फॉस्फरस सोबत काम करतो.
सल्फर (गंधक)
- दुधामध्ये सल्फरचे प्रमाण ०.०२९ टक्के असते. हाडांच्या लवचिकतेसाठी कार्य करतो.
इतर खनिजांचे प्रमाण
- दुधामध्ये ब्रोमीन, झिंक, कॉपर, कोबाल्ट इत्यादी खनिजे आढळतात. आहारामध्ये कोबाल्टचे प्रमाण कमी असेल तर भूक कमी लागते.
- आहाराच्या दृष्टिकोनातून झिंक महत्त्व आहे. अप्रत्यक्षपणे चयापचय क्रियेत भाग घेतो.
संपर्कः डॉ. संदीप रामोड ९८६०९११९३८
(पशुसंवर्धन व दुग्धशास्त्र विभाग, डॉ. बाळासाहेब सावंत कोकण कृषी विद्यापीठ, दापोली, जि. रत्नागिरी)
0 comments:
Post a Comment